” گنبد شیشه ای استین گلاس رویکردی جدید در معماری ایرانی”

گنبد شیشه ای استین گلاس طاقی دکوراتیو از جنس شیشه استین گلاس میباشد که در پاره ای از اصطلاحات بدان استیند گلاس ( استیند گلس ، استند گلس ) اطلاق می شود و فرمی مدرن در تزئینات نورگیرهای شیشه ای محسوب میشود این سازه مورد توجه معمارانی که گرایش به سازه های به روز و به دور از تکرار دارند قرار گرفته و زیبایی بخش فضاهای گوناگونی همچون منازل، ادارات محیط و شهر گشته است. گنبد های شیشه ای اسکای لایت که با درخشش نور طبیعی و تلألو رنگ های درخشان منظری دیگر از جهان نور را به درون فضای داخلی انتقال میدهند و در عین حال میتوانند با نور مصنوعی (بک لایت) نیز خود را به نمایش بگذارند و با هم آمیختگی نور و رنگ، حسی سرشار از آرامش و شادابی را به بیننده القا کرده و درعین حال شکل و فرمی از تزئینات خاص را به همراه داشته باشند.قابلیت تنوع در ساخت به صورت محدب و مقعر در این گنبدها نسبت به فضای داخلی این محصول را منحصر به فرد کرده است. شرکت کاژه این افتخار را دارد که با ساخت این شیشه های تزئینی استین گلاس چه در فرم گنبدها و نورگیرها و چه در دیگر محصولات تزئینی شیشه ای، گامی نو در جهت تحول در معماری معاصر بردارد.

به کار بردن شیشه های رنگی در این گنبدها، فضاها را تبدیل به محیطی متمایز و متفاوت با تلاقی نور و رنگ کرده و روحی از آرامش را تداعی میکند که حائز اهمیت است. این ویژگی شیشه با هیچ متریالی دیگری قابل قیاس نیست. شیشه های استیند گلاس و بالاخص گنبدهای شیشه ای معماران و دوستداران دکوراسیون به روز و خلاق را جذب خود کرده و توانسته رویکردی جدید در معماری بوجود آورد.

شیشه های رنگی که امروزه اغلب به عنوان پنجره، سقف کاذب، پارتیشن و .. مورد استفاده قرار میگیرد، ابتدا در اروپا برای تزئین و روایتگری از کتاب مقدس برای ساختمان های مذهبی مانند مسجد و کلیسا استفاده میشدند، اگر چه در قرن 19، استفاده از آنها برای فضاهای معمولی مانند ساختمان های شخصی، هتل و فروشگاه های بزرگ هم محبوبیت داشت. معمارانی مانند فیلیپ جانسون، اسکار نیمایر، آنتونی گائودی در برخی از طرح های نمادین خود از این شیشه ها استفاده کرده اند.

گنبد شیشه ای استین گلاس چگونه ساخته میشود؟

گنبد شیشه ای و سقف های نورگیر شیشه ای تزئینی در شرکت کاژه با تکنیکی به نام معرق شیشه یا استین گلاس (گلس) ساخته میشوند که بنا به اصول ترسیمات هندسی سازه و تناسب خیزش، طول و قطر دایره که بخشی از یک نیم کره را تشکیل میدهد طراحی و ساخته میشوند. حجم های خم، نیمه خم با درجه های مختلف، شکسته، تخت، انواع حجم های این شیشه ها را در بر میگیرد که از قسمت خارجی و داخلی دارای زیبایی هایی است.

اولین جرقه های این تکنیک شیشه گری در غرب و در کلیساهای قرن 11 میلادی در اروپا بود و در قرن 19 توسط لوئیس کامفورت تیفانی(Louis Comfort Tiffany) به تکامل رسید و تکنیکی به نام تیفانی را نیز وارد هنر آرت نوو نمود. تجملی بودن و قابلیت فوق  العاده ای که این گرایش از هنر شیشه در ساخت فرم های متنوع رنگین دارد در نوع خود بی نظیر بوده و این تکنیک تا به امروز توانسته تحولی عظیم در صنعت و هنر دکوراسیون داخلی ایجاد نماید. این تکنیک و این شیشه های منقوش نه تنها در گنبدها که بهترین جلوه گاه این هنر است به کار میرود، بلکه در درب های ورودی لابی، پنجره ها، نورگیرهای دیواری و سقفی، پارتیشن ها و بسیاری موارد دیگر به صورت تخت استفاده میشوند، و به نوعی میتوان گفت محدودیتی در محل استفاده این شیشه ها وجود ندارد.

این نوع از نورگیرهای شیشه ای استین گلاس قبلا در اروپا به صورت نورگیرهایی ساده و در بعضی موارد رنگین و منقوش در بناها استفاده میشد ولی رفته رفته دارای تحولی عظیم گشته و امروزه در فرم های متنوعی از قبیل کروی و بیضوی و حتی چند ضلعی با تنوع وسیعی از طرح و رنگ های مختلف دریچه ای جدیدی رو به سوی این هنر-صنعت مدرن گشوده است.

ساخت گنبد های شیشه ای استین گلاس از کجا شروع شد؟

انجام نخستین گنبد شیشه ای در مجموعه کاژه، دغدغه ای از طرف معماران بوده که در حوزه دکوراسیون مدرن و متفاوت فعالیت داشتند. این جرقه برای ساخت نورگیری شیشه ای به صورت نیم کره، شرایطی را مهیا ساخت تا متخصصان این مجموعه به ساخت چنین نمونه های نورگیر اقدام نمایند و امروزه با سابقه ای چندین ساله و دارا بودن نمونه های متعددی از گنبدها در سطح کشور به عنوان نخستین گروه تخصصی این حوزه فعالیت کند. ساخت این نوع شیشه ها در معماری داخلی اقبال بیشتری داشته و کاربری نورگیری و تزئینی و کاربردی دارد. تعیین موقعیت قرارگیری و طراحی جایگاهش در فضاهای مختلف توسط تیم متخصص این مجموعه و معماران صورت میگیرد.

با توجه به اینکه این هنر-صنعت در کاربری تزئینات معماری بسیار شناخته شده نیست ولی همواره توجه لوکس پسندان این حوزه را به خود جلب میکند. به گونه ای که توانسته بخش قابل توجهی از نیازهای معماران را در زمینه های مختلف رفع کند و دریچه ای به صنعت مدرن دکوراسیون باز کند که قبلا به صورت ساده و بدون رنگ و نقش بوده است. دوری گزیدن از کاربرد شیشه های معمولی که سالیان سال است در فضاهای ما قابل مشاهده است، توانسته این جهش را در صنعت تزئینات ساختمانی به وجود آورد که دیگر با صفحات شفاف تخت شیشه مواجه نشویم و این زیبایی را در همان شیشه ها و کادرها و کاربردها نظاره گر باشیم.

گنبدهای شیشه ای استین گلاس که در محل پروژه بر روی سازه های آهنی مینشینند، با اصول مهندسی سازه ترسیم و توسط صنعتگران متخصص و آهنگران ساخته میشود. آهن مستحکم ترین متریال برای هم نشینی در کنار شیشه بر روی بناها و برای این کاربری است. ساخت فریم فلزی با ترسیمات دقیق، مقدمه و شروع کار میباشد زیرا مراحل بعدی منوط به این سازه بوده و بنا به ابعاد سازه پیش میرود.

طراحی گنبد شیشه ای استین گلاس

در طراحی نقوش گنبد شیشه ای استین گلاس که مهمترین اولویت سلیقه مشتری و هم خوانی طرح با فضای  داخلی و دکور داخلی است که در محل قرارگیری گنبد لحاظ میشود. نقوشی به تناسب محیط داخلی طراحی میشود که حتما باید به اصول فنی ماده شیشه مانند برخی فرمها و خطوط کمکی توجه فراوان شود.

مهمترین مشخصه گنبد شیشه ای استین گلاس به داشتن شیشه هایی است که در طیف وسیعی از تنوع قرار دارند. از شیشه های شفاف گرفته تا شیشه های رنگی که در ساخت این گنبدها به کار میرود هر کدام دارای مفهوم و تأثیری روان شناسانه بوده و باید به گونه ای انتخاب شوند که در کنار هم تناسب کلی از نظر بصری در چشم مخاطبان ایجاد کنند. این تنوع رنگی شیشه‌های شفاف با اکسید های معدنی و پرکاربردترین ماده در شیشه به نام سیلیس به مقدار ۷۵  درصد  SiO₂و سدیم اکسید Na₂O (که از نمک سدیم به دست می‌آید) و آهک (CaO) و چند افزودنی جزئی به دست می‌آید. شیشه های رنگی نیز با ترکیباتی از اکسیدهای معدنی در کنار مواد پایه شیشه ساخته میشود و طی مراحلی صفحاتی از شیشه های رنگی شفاف در عملیات غلتک گردانی روی مذاب ساخته میشود. رنگ زیبای این شیشه های شفاف در بازی با نور و عبور از لایه های رنگی شیشه در فضای داخلی انعکاس پیدا میکند و همان نقش را در لا به لای سطوح رنگی شفاف نه تنها در ارتفاع بنا با درخشش نشان میدهد بلکه در فضای داخلی نیز به عنوان فرشی از رنگ ملموس میشود که در نوع خود بی نظیر و متمایز بوده و در هیچ ماده ای این خاصیت و ویژگی را شاهد نخواهیم بود.

استفاده از شیشه های رنگی در گنبدهای استین گلاس

این شیشه های رنگی در بین عموم مردم جهان حالتی نوستالژیک داشته و پیشینه ای کهن از هنر معماری را در خاطره ها زنده میدارد. چه به صورت نقاشی شده و رنگین در کلیساهای صدر مسیحیت، چه در کلیساهای دوره گوتیک که اوج درخشش شیشه های معرق در اروپا را در بر گرفته است. و همچنین در گذر از تاریخ معماری ایران شاهد در و پنجره های ارسی هستیم که انحصارا متعلق به هنر ایران بوده و به زیبایی در تاریخ معماری ایران، از دوره صفوی تا پهلوی (قرن 8 الی 11 شمسی) همچون نگینی درخشان سر بر آورده است. قدیمی ترین آثار ارسی سازی در ایران مربوط است به عصر صفویه که در نقاط مختلف کشور و در بناهای مربوط به این عصر دیده شده است. ارسی سازی در واقع هنر قواره بری چوب است که بصورت مشبک با شیشه های رنگی پر میشد.این هنر شاخص که در عصر قاجار اتفاق می افتد اوج و عظمتی دو چندان می یابد و در معماری معاصر ایران تبدیل به هنر استین گلاس شده است که به طور گسترده ای کاربرد پیدا کرده است و در اکثر بناهای لوکس امروزی دیده میشود.

شرکت کاژه به عنوان نخستین مجموعه سازنده گنبدهای شیشه ای، این توانایی و تخصص را داشته که در مناطق مختلف و موقعیت های مکانی متفاوت، نمونه هایی از گنبدهای شیشه ای استین گلاس، نورگیرهای تخت و حجمی استین گلاس، درب ها، پنجره ها، جدا کننده ها، اتاقک ها، گل خانه ها و بسیاری نمونه ی متنوع دیگر را ارائه دهد.

این شرکت تخصصی، با افتخار از معماران و هنرمندان دعوت مینماید تا در پروژه های متعددی که در فضاهای مسکونی، اداری، شهری و .. انجام میدهند، گامی نو را در جهت زیبا سازی و کاربری های خاص انجام دهند.

در زیر مروری بر نمونه پروژه های متنوعی که در طول این سالها توسط شرکت کاژه صورت گرفته است با استناد تصویری خواهیم داشت.

گنبد شیشه ای هتل دلفین چابهار که در تصویر زیر میبینید در بالای استخری در تلاقی با نور انعکاسی زیبا روی سطح آب جشم نوازی زیبایی را رقم زده است. تنوع طرحی و رنگی سرشار از شادابی به تناسب محیط در این گنبد قرار گرفته است.

 

گنبد بیضی هشتگرد به قطر 4-2 متر با ارتفاع 1.2 متر در شهر هشتگرد با طرح های هندسی و ساده اما بسیار شیک و خاص کار شده است.

گنبد شیشه ای دکوراتیو شهرک غرب با قطر 3 متر و ارتفاع 1 متر با طراحی خاص و رنگ بندی ملایم و آرام بخشی که دارد، در زمره ی گنبد های شیشه ای متفاوت این مجموعه قرار گرفته است.

 

گنبد چیتگر که در تصویر زیر مشاهده میکنید از جمله زیباترین نمونه گنبدهای شیشه ای این مجموعه است که دارای طرحی خاص ملهم از معماری گوتیک بوده که از انسجام و مرکزیتی خاص پیروی میکند و دارای رنگ بندی متنوع و بسیار چشم گیری است. ابعاد این گنبد با قطر 2.20 و ارتفاع 80 سانتی متر میباشد.

ساخت دو گنبد شیشه ای مسجد جابری در شهر بندر عباس از نمونه گنبدهای جفت در بنایی مذهبی است که طرحی متناسب با معنویت فضا و رنگ بندی عرفانی دارد. ابعاد این گنبد با ابعادی به قطر ٣.۵۵ متر و ارتفاع : ١.١۶ ساخته شده است.

گنبد ولی عصر نخستین گنبد بیضی شیشه ای در ایران میباشد که از متمایز ترین نورگیرهای حجمی میباشد که با داشتن طرحی کلاسیک و رنگی ملایم بسیار قابل توجه معماران قرار گرفته است.

گنبد چشم نواز و با حس و حال کلاسیک اروپایی در شهر یزد با تنالیته آبی و سفید روحی آرام بخش به فضا بخشیده است. انعکاس این طرح زیبا در داخل بنا نه تنها درخششی در ارتفاع دارد بلکه در داخل بنا نیز فرشی از طرح و رنگ را انعکاس میدهد.

گنبد شیشه ای بیرجند با طرحی هندسی و گل های کلاسیک با  خطوطی هلالی و شیشه های تراش خورده مجموعه ای زیبا با درخششی الماس گونه و طرح و نقش خاص را در ارتفاعی از بنا نشان میدهد.

گنبد شیشه ای ارومیه با شیشه های رنگ شده خاص ترین رنگ را در میان دیگر گنبد ها دارد. شکوفه های آبی در کنار گل و برگ های ملهم از طبیعت و رنگ بندی گرم و دلنشین و تلاقی رنگ تیره زمینه و رنگ های متنوع بسیار زیبا میباشد.

گنبد شیشه ای بانک رسالت در فضایی اداری و عمومی با رنگ هایی بسیار جذاب و تناسب رنگ های گرم در زمینه ای سفید میدرخشد. در تصویر زیر این پروژه را مشاهده میکنید.

گنبد شیشه ای خورشید سان منظریه از نمونه های متمایز در رنگ بندی در میان نمونه های اجرایی شرکت کاژه می باشد که دارای طرح و نقشی زیبا و تقسیم شده در 6 بخش میباشد.

در پروژه نارنجستان فریمی با مقطعی مربع و با مرکزی دایره ای که گنبد نیم کروی روی آن قرار میگیرد بیس کاری این پروژه می باشد. قرارگرفتن لچک هایی در اطراف دایره مرکزی برای تبدیل مربع به دایره میباشند که همه از طرحی هندسی تبعیت میکنند.

گنبد زعفرانیه همچون فیروزه ای رنگین با دامنه ای نقش دار و هلالی با تنوعی از طرح و رنگی متفاوت اجرا شده است.

در گنبد شیشه ای بانک نوسعه صادرات اغلب زمینه از شیشه سند بلاست تشکیل شده که در تلاقی با خطوط دیگر شیشه هایی دودی را نیز در خود جای داده است.

گنبد شیشه ای استین گلاس باغ فردوس با ترکیبی از نقوشی ملهم از گل های کلاسیک واستفاده از حداقل استفاده از رنگ و تنها با شیشه هایی تراش خورده دودی و فیروزه ای ابهت بنا را بیشتر میکند.

پروژه نیاوران با طرح ها و گل هایی دوار دور مرکزی از این گنبد با چرخشی از رنگ زرد و نارنجی و گلهایی خاص با قطر سه متر و ارتفاع 1 متر در منزلی مسکونی جای گرفته است.

پروژه متفاوت و خاصی که در طبقه سوم منزلی مسکونی مابین اتوبان همت و دریاچه چیتگر واقع شده است، بنا به ویژگی هایی، از منحصر به فرد ترین نورگیرهای ساختمانی است که نمایی زیبا را در سقف این منزل پوشش میدهد.

این سازه با اسکلتی مکعب مستطیل با طول 3 متر و عرض 2.70 متر و ارتفاع 1.40 و با ارتفاع گنبد که 1.50 می باشد پوششی دوپوسته را از شیشه تشکیل داده است. سازه ی فلزی این گنبد بسیار حرفه ای و با سقف گنبدی دو پوسته به سبک مدرنترین گنبدهای اروپایی ساخته شده است. اضلاع طولی و عرضی این نورگیر با تقسیم بندی های مستطیلی، تشکیل فریم هایی جداگانه را که در برگیرنده شیشه هایی زیباست را میدهد. این سازه شیشه ای در ارتفاع محلی که خروجی به سمت پشت بام داشته و انتهای پله های چرخان قرار گرفته که دارای دربی برای خروج نیز میباشد.

نکته ی بسیار مهم و متمایز کننده در این پروژه الهام از طرح های ارسی های سنتی دوره زندیه ایران در این نمونه است. طرح و رنگ بندی زیبای ارسی در پنجره های باغ دولت آباد یزد الگوی اصلی طراحی این شیشه های استین گلاس قرار گرفته است. این باغ یکی از باغهای بزرگ ایران و از آثار دوره زندیه باغ در یزد می باشد؛ قدمت این بنا ۲۶۰ سال بوده و محل اقامت کریم خان زند بوده است.

 

نویسنده : فریبا مولا زاده