پنجره استین گلاس در موزه اسلامی، مسجد الاقصی (هنر اسلامی)

نام محصول:

پنجره استین گلاس

معروف به:

قمریه (پنجره سقفی)؛ شمسیه ( پنجره)

محل:

اورشلیم

موزه برگزاری:

موزه اسلامی، مسجد الاقصی / الحرام الشریف

درباره موزه اسلامی، مسجد الاقصی / الحرام الشریف، اورشلیم

تاریخ محصول:

قرن دوازدهم هجری/ قرن هجدهم میلادی

شماره در فهرستی موزه:

ش / 34/37

ماده (ها) / تکنیک (ها):

چوب حکاکی شده، گچ / گچ کاری و شیشه رنگ آمیزی شده

ابعاد:

ارتفاع 325 سانتی متر، عرض 128 سانتی متر

دوره / سلسله:

عثمانی

منشا:

اورشلیم.

شرح:

یک پنجره شیشه ای استیند گلاس به 21 واحد زینتی شامل عناصر هندسی، نباتی و کتیبه‌ها تقسیم شده است. اولین واحد از یک “گل” دایره‌ای تشکیل شده که تکمیل­ کننده و شکل ­دهنده‌­­ی طاق است و در یک طرح هندسی با شیشه‌های زرد رنگ، فیروزه‌­ای و قرمز تیره آراسته شده است. در مجاورت این ناحیه یک قسمت مستطیلی وجود دارد که تنها کتیبه پنجره است.

یک آیه از قرآن، سوره‌ی توبه، روی آن نوشته شده است، که می فرماید: ” آنان در پیشگاه خداوند، قابل قیاس نیستند.” این کتیبه در یک الگوی مشبک از شیشه سفید حک شده است. فضای اطراف آن نیز با مربع‌هایی ساده از شیشه‌ی آبی پر شده است. در مجاورت کتیبه سه مربع با اندازه یکسان است. شیشه‌ی دو طرف یکسان بوده و در وسط هر یک از آنها یک ستاره هشت وجهی وجود دارد. هر دو به قطعات کوچک شیشه‌ای قرمز تیره، سبز و زرد تقسیم می شوند. مربع میانی شامل دو چند ضلعی از شیشه‌هایی با رنگ‌های زرد و آبی است. در ادامه، سه مستطیل بلند وجود دارد. مستطیل‌های دو طرف یکسان هستند و با خطوط منکسر و درهم پیچیده از شیشه‌های آبی، زرد و قرمز تیره تزئین شده‌اند. مستطیل وسط، طرح گل مانندی را از یک گیاه با سه مرتبه درهم پیچیدگی و تاجی از نقوش گیاهی نشان می‌دهد. در انتهای پنجره، سه مربع با اندازه یکسان و مشابه موارد ذکر شده قبلی وجود دارد.

ساخت پنجره استین گلاس چندین مرحله دارد. مرحله اول تهیه یک قاب محکم و چوبی است که ابعاد آن متناسب با ابعاد پنجره استین گلاس نهایی باشد. سپس گچ مایع داخل قاب ریخته شده و به طور کامل خشک می شود. سپس پنجره روی پایه­‌ی آهنی قرار می‌گیرد که طرح تزئینی گچ بر روی آن ساخته شده باشد. این عمل را می‌توان به صورت انتقال طرح از ورق کاغذ ترسیم شده با استفاده از سوزن و سرب، و سپس با استفاده از یک ابزار برش انجام داد. حکاکی مستقیما روی گچ و با استفاده از دست یا ابزار دقیق انجام می‌شود. این کار بسیار دشوار است زیرا گچ شکننده است و پنجره را آسیب پذیر می‌کند. از این رو حکاکی روی سطحی با انحراف 45 درصد انجام می شود، تا اجازه دهد نور به مرکز مسجد بتابد. شیشه از پشت به دو قسمت شکاف می خورد. در نهایت، پنجره از کارگاه به مکانی که قرار است در آن نصب شود منتقل می شود. برای ایجاد  پنجره ای بدین شکل، بین 9 تا 12 ماه طول می کشد.

مالک اصلی:

مسجد الاقصی، اورشلیم

چگونه تاریخ و منشا استین گلاس تعیین شد؟

تاریخ گذاری این قطعه با مقایسه سبک، نحوه تزیین و شکل تولید آن با سایر قطعه‌های تاریخی که هنوز هم در محل قرار دارد، انجام شد.

محصول استین گلاس چگونه بدست آمد:

این قطعه در سال 1929 از مسجد الاقصی به موزه اسلامی و به علت نوسازی پس از زلزله‌ای که در سال 1927 در اورشلیم رخ داد، منتقل شد.

منشا این محصول چگونه تثبیت شد:

اورشلیم به عنوان محل تولید این قطعه، به دلیل وجود یک کارگاه دائمی برای تولید چنین پنجره هایی که در حرم الشریف واقع بود، محدود شد. این کارگاه امروز در حرم فعال است و در سال 1969 پس از آتش سوزی در مسجد الاقصی مجددا راه اندازی شد.

کتابشناسی انتخابی:

سیل، ف. ب.، “پنجره های عثمانی در گنبد مسجد جامع راک و الاقصی”، در S. Auld و R. Hillenbrand (eds)، اورشلیم عثمانی، لندن، 2000.

استناد به صفحه وب:

ناظمی الجبح ” پنجره شیشه ای استین گلاس ” در کشف هنر اسلامی، موزه بدون مرز، 2018. http://www.discoverislamicart.org/database_item.php?id=object;ISL;pa;Mus01;47;en

Source: [http://islamicart.museumwnf.org/database_item.php?id=object;ISL;pa;Mus01;47;en&cp]

تهیه شده توسط: ناظمی الجبح

ناظمی الجبح باستان شناس و مورخ و مدیرعامل RIWAQ، مرکز حفاظت از معماری در رام الله، فلسطین است. او در دانشگاه  Birzeit در فلسطین و توبینگن در آلمان تحصیل کرده است و در دانشگاه Birzeit و دانشگاه القدس تدریس می کند. وی مدیر موزه اسلامی الهرام الشریف، اورشلیم بود و پروژه‌های مختلف فرهنگی در فلسطین به سرپرستی او انجام شد، از جمله سایت‌های باستان شناسی و معماری. او یکی از اعضای اصلی زیارت، علوم و عرفان بود: هنر اسلامی در کرانه غربی و غزه (وین: MWNF، 2004) و نویسنده بسیاری از مباحث تاریخی، باستان شناسی و میراث فرهنگی فلسطین است.

مقالات خواندنی:

نقش پنجره های استیند گلس (استین گلاس) در بنای مسجد سلطان احمد

استیند گلس های ساختمان کلیسای جامع ریودوژانیرو

پنجره های استیند گلس در کلیسای SAINTE CHAPELLE فرانسه

استیند گلس؛ رنگارنگ ترین پنجره های دنیا در کلیسای LA SAGRADA FAMILIA

پنجره های استیند گلس قلعه زیبای خفته در دیزنی لند پاریس