تاریخ و خواستگاه تکنیک تیفانی

برای بررسی تاریخچه تیفانی لازم است نگاهی به پنجره ­های شیشه ­ای رنگ ­آمیزی شده که یکی از دیدنی ­ترین اشکال هنر است و تا­کنون توانسته معنای دو چندانی به نور دهد و با تلالو و درخشندگی نا­منتهایی، بیننده را متاثر از شکوهی درخشان و سرشار از رنگ و هیجان کند بیاندازیم. این هنر به طور مستقیم وابسته به قدرت فیزیکی و نور بوده و درک وجودی این هنر مدیون نور می ­باشد. اولین شیشه ها بنا به آنچه که در تاریخ ذکر شده ­است، و به جواهرات شیشه ­ای مصر باز می­گردد.

هنر شیشه گوتیک در معماری 

از سرزمین مصر تا بیزانس، روم و یونان، شیشه را به منظور انکسار نور از خارج به داخل بنا به­ کار می­ بردند. شواهدی از حفاری­ هایی از بناهای هرکولونیوم پمپئی در روم وجود­دارد که نشان می­دهد اولین­بار از تکه ­های کوچک شیشه با قرار­دادن در دالان­های سنگی دهانه ساختمان استفاده­  می ­شد. گسترش و پیشرفت مهارت ­های این هنر- صنعت منجر به تولید شیشه ­های مات و شفاف شد.

دوره گوتیک

از قرن 11 تا اوسط قرن 16 در میان دو دوره­ی رمانسک و رنسانس اروپا معمول بود و هنر معماری آن وابسته به کلیسا بود. در این اثنا هنر شیشه گوتیک در معماری نمود پیداکرد و سرانجام توانایی شیشه­ گران، فرانسه را تبدیل به اولین کشوری که در زمینه شیشه پیشرفت کرده و معرق شیشه را به عنوان هنری کلیسایی در پنجره­ ها و معماری به­ کاربرد. اولین پنجره­های شیشه­ای در کلیسای جامع آگسبورگ¹ در آلمان و به تاریخ قرن 11 میلادی شکل گرفته­ است. سپس کلیسای جامع کارتر فرانسه²(بین 1194 تا 1220 ساخته شده است، در سبک گوتیک و رومانسکایی قرار دارد) ،کانتربری³  و شهر یورک⁴  در انگلیس به ترتیب از پنجره ­های شیشه ­ای استفاده کرده ­اند (1).

پنجره کلیسای جامع کارتر فرانسه

تصویر بالا پنجره معروف به رز از کلیسای جامع کارتر فرانسه را نشان می­ دهد که قطر 10.5 متر و  ساخته شده از اولین نمونه­ های شیشه تیفانی، با روایت تاریخی را نشان می­ دهد. شاید یکی از ویژگی­های متمایز کلیسای جامع چارتر این است که ساختار معماری برای پاسخگویی به نیازهای شیشه های رنگارنگ سازگار است. در چشمک مرکزی ویرجین و کودک در کادری گرد ترسیم شده و توسط 12 پنجره کوچک گلبرگ شکل، 4 با کبوتر (چهار هدایای روح)، احاطه شده است، بقیه با فرشتگان adoring که شمعدان دارند ترسیم شده­ اند.

فراتر از این یک حلقه از 12 دهانه الماس شکل است که شامل پادشاهان عهد عتیق یهودا، حلقه دیگری از لوزی های کوچکتر    حاوی اسلحه های فرانسه و در نهایت حلقه ای از نیم ستون هایی که شامل پیامبران عهد عتیق است که دارای اسلحه هستند تصویر شده ­است . کلیسای جامع دارای سه پنجره نمای بزرگ است که هر کدام با سه پورتال مجهز شده ­اند و از غرب به سمت شمال و جنوب عبور می کنند.در هر پنجره دارای 3 پورتال مرکزی بزرگ است و فقط برای مراسم خاص استفاده می شود، در حالی که پورتال­ه ای کوچکتر اجازه دسترسی روزمره برای جوامع مختلف که از کلیسای جامع استفاده می کنند. پنجره ­ها و تمامی شیشه ­های موجود در این کلیسا با روش تیفانی و نقاشی قطعات که به ­صورت پازل نقاشی در کنار هم قرار گرفته ­اند.

اکثر ساختمان­های این دوره ترکیبی از پنجره ­های شیش های که با پانل ­های شیشه ­ای رنگ ­آمیزی داشتند انجام می شده ­است .  درکلیسای کارتر² ، تقریبا تمام پنجره ­ها با شیشه­ های رنگی به اندازه یکنواخت پر شده بودند و در داخل فضایی نسبتا تاریک اما غنی رنگی ایجاد می­ کردند که در آن فیلتر نور با استفاده از پنجره ­های نمایشی و نمادین، منبع اصلی روشنایی بود که اعجاب شگفت­ انگیزی را ایجاد می­ کرد.

تاریخچه تیفانی متاثر از نام موسس او لوییس کامفورت تیفانی است

موسس رسمی و هنری این تکنیک لوییس کامفورت تیفانی⁵  (فرزند یک خانواده جواهر­ساز معروف نیویورکی بود.  تیفانی در سه حوزه از هنر شیشه تبحر خاصی داشت، استین گلاس یا معرق شیشه که با همان نام تیفانی و بنا به ابداعات او این نام را گرفت، جواهرات شیشه­ای و ظروف دکوراتیو و تزئینی که با شناخت دقیقی از هنر نو شکل گرفت. وی بعد از جنگ­های داخلی به تحصیل در رشته­ ی نقاشی پرداخت. در سال 1865م ، تیفانی در سفر به اروپا، از آثار موزه ­ی ویکتوریا و آلبرت لندن و مجموعه­ ی شیشه­ های روم و سوریه تأثیر عمیقی گرفت. در سال 1869م به اسپانیا وآفریقا عزیمت کرد و به طرح­های اسلامی جذب شد. سپس به سوی هنرهای تزئینی شرق هدایت یافت. در سال 1879م تیفانی شرکت لوئیس تیفانی و همکاران را پایه ریزی کرد. لوئیس که جواهرات مجلسی و نقره شرکت تیفانی را پایه­ گزاری کرد در محیطی بزرگ شد که در آن علاقه خود به هنر را پرورش داد. در ادامه تاریخچه تیفانی تصویر زیر که استودیو تیفانی را در سال 1872 میلادی است نشان می ­دهد ملاحظه میکنید.

تیفانی به جای ورود به شرکت، به عنوان یک نقاش در نیویورک و پاریس آموزش دید. او همچنین استعداد طراحی داخلی­اش را نشان داد. و به تدریج توجه خود را از نقاشی به یک کسب و کار به عنوان یک دکوراتور تغییر داد. او موفق به گرفتن تصدی برای تزئین خانه ­ها و کلیساها از مشتریان بانفوذ در نیویورک و در سراسر ایالات متحده، از جمله کاخ سفید در سال 1882، در دوران ریاست جمهوری آرتور چستر شد و استعداد چشمگیر خود را، با ادغام شیشه­ های رنگی پنجره، روشنایی و حتی شومینه نشان داد. که مشخصا از سفرهای خود به خاور نزدیک الهام گرفته­ است (2).

خلاقیت و ایده­ پروری تیفانی در طراحی، رنگ­ بندی و اجرای بسیار زیبا در تمام آثارش به عینه نشانی از دلیل موفقیتش را نمایان می­ کند .  رنگ­ بندی چشم ­نواز این هنرمند در بازی با رنگ­ ها و در نظر گرفتن جایگاه نور در آثارش ارزشی صد­چندان به­ آن ها می­ دهد.

داستان ­های روایی که در پنجره ­های کلیساهای صدرمسیحیت نقش می­ بست در آثار تیفانی با شدت کمتری به چشم می­ خورد. بیشتر صحنه های طبیعی با مفهومی نهفته در خود اجرا می ­شد. تصویر زیر توس تیفانی در اواخر قرن 20 زمینه نیلوفرهای شیشه ای انجام شده­ است.

نویسنده : فریبا مولازاده

E-Mail: pari.mz1990@yahoo.com

پی ­نوشت:

1. Augsburg Cathedral
2. Charters : کلیسای جامع شارتر فرانسه در جنوب غربی پاریس­، یکی از عالی ­ترین مثال ­های معماری گوتیک فرانسوی به ­شمار می­ رود. تاریخ ساخت این کلیسا 1193-1250 میلادی می­ باشد.
3. Canterbury : مقر اسقف اعظم کلیسای انگلیس در کلیسای کانتربری، جنوب خاوری انگلیس
4. :York شهر یورک در شمال انگلیس
5. Louis Comfort Tiffany : متولد 1848 فوریه 18- شهر نیویورک ، ایالات متحده آمریکا، مرگ 17ژانویه 1933

منابع :

[1].Wrigley, Lynette; Gerstein, Marc. (1996). The Complete Stained Glass Course. London: Apple Press

[2]. Hares, Neil. (1989). Louis comfort tiffany. (Alastair Duncan, martin eidelberg, thames andudson ltd). London.