ساخت روف گاردن شهری را چطور آغاز کنیم؟
وقتی به زندگی کردن در شهرهای بزرگ و مخصوصاً کلان‌شهرها که بی‌شباهت به زندان‌های بتونی نیستند عادت کنید، حداکثر بهره‌برداری از حداقل فرصت‌ها را باید خوب یاد بگیرید و برخورداری از این مهارت مخصوصا وقتی موضوع ایجاد فضای سبز مطرح شود، اهمیت دوچندانی پیدا می‌کند. اینجاست که می‌توانید به ایده ساخت روف گاردن شهری که به آن باغ پشت‌بامی یا بام سبز هم می‌گویند، به‌طور جدی فکر کنید.
آیا تا حالا به تبدیل محوطه بلااستفاده روی پشت‌بام به یک فضای سبز فکر کرده‌اید؟ اینکه بتوانید روی پشت‌بام منزلتان، میوه، سبزی و انواع گل و گیاه را پرورش دهید، بسیار رؤیایی به نظر می‌رسد؛ خوشبختانه شما می‌توانید با ایجاد روف گاردن شهری، به این رؤیا رنگ حقیقت بزنید.
روف گاردن چیست؟
به فضای سبز ایجاد شده روی بام منازل، روف گاردن می‌گویند که قطعاً آنها را دیده‌اید. به‌طورکلی روف گاردن‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- روف گاردن سیستم گسترده (Extensive): روف گاردن‌‌های گسترده را معمولاً با گیاهانی مثل گل‌های وحشی، علف‌های تزئینی و گیاهان شیره‌دار ایجاد می‌کنند که به مراقبت زیادی نیاز ندارند. این نوع روف گاردن را نه برای لذت و تفریح، بلکه صرفاً برای اهداف زیست‌محیطی می‌سازند.
- روف گاردن سیستم متمرکز (Intensive): روف گاردن متمرکز، همان روف گاردنی است که احتمالاً شما با آن آشنا هستید. این نوع فضای بیرونی در وهله نخست برای تفریح و لذت ساخته می‌شود و صد البته که ساخت آن، برای محیط‌زیست نیز مزایای زیادی دارد.
روف گاردن شهری متمرکز، کارکردی شبیه به باغ‌های سنتی دارد و زمینه مناسبی را برای کاشت و پرورش انواع گیاهان و همین‌طور ایجاد یک محوطه بیرونی که می‌توان آن را با اضافه کردن میز و صندلی، به فضایی برای استراحت و پذیرایی تبدیل کرد، فراهم می‌کند.
ازآنجایی که روف گاردن intensive در مقایسه با نوع Extensive محبوبیت بیشتری دارد، در این مطلب قصد داریم کلیات روش ساخت بام سبز شهری متمرکز را به شما همراهان همیشگی کاژه توضیح دهیم.
چطور روف گاردن بسازیم؟
شاید به این فکر کرده باشید که گیاهان مختلفی را روی پشت‌بام منزلتان پرورش دهید اما این کار به همین سادگی‌ها هم نیست. شما برای ساخت روف گاردن شهری به ممبران‌های آب‌بند، مواد مانع ریشه و تکیه‌گاه‌های ساختاری نیاز دارید. به‌عبارت‌دیگر، ایجاد باغ پشت‌بامی، فرایندی کاملاً تخصصی است. ایجاد باغ کانتینری در مقایسه با مدل‌های مختلف روف گاردن، ساده‌تر بوده و برایتان ارزان‌تر تمام می‌شود و ما نیز در این مطلب، روی همین مدل تمرکز داریم. برای ساخت این مدل روف گاردن به وسایل و ابزارهای مختلفی نیاز است که در اینجا به معرفی آنها می‌پردازیم.
ظروف یا کانتینرها
برای ساخت روف گاردن کانتینری بهتر است از انتخاب ظروفی که از بتن یا خاک رس ساخته شده‌اند اجتناب کنید؛ زیرا این ظروف به دلیل وزن زیادی که دارند، می‌توانند انسجام ساختاری سقف را تهدید کنند. در عوض می‌توانید از ظروف پلاستیکی، رزین، چوبی و حصیری استفاده کنید. شما می‌توانید برای صرفه‌جویی در هزینه‌ها و همین‌طور در راستای حفاظت از محیط‌زیست، به جای خرید ظروف از وسایل بلااستفاده‌ای که در خانه دارید استفاده کنید. جعبه‌های قدیمی، ظرف‌های قهوه و حتی استخر کودکان گزینه‌های خوبی برای این منظور هستند.
اندازه، رنگ و سیستم زهکشی گلدان‌ها از دیگر نکات مهمی هستند که در اجرای روف گاردن شهری مدل کانتینری باید به آنها توجه کنید. خوب است بدانید که گلدان‌های تیره، گرمای بیشتری را در مقایسه با گلدان‌های روشن نگه می‌دارند و این می‌تواند باعث شود که گیاهان، آسیب ببینند. بنابراین بهتر است در فصول گرم سال، ظروف تیره‌رنگ را از تابش مستقیم نور خورشید دور نگه دارید.
کانتینرها باید علاوه بر داشتن فضای کافی برای رشد گیاه، دارای سوراخ‌های زهکشی هم باشند. اگر گلدانی فاقد سوراخ است، می‌توانید خودتان این سوراخ‌ها را ایجاد کرده و آن گلدان را در یک گلدان دیگر بگذارید.
ایجاد باغچه برجسته، گزینه خوب دیگری برای ساخت روف گاردن شهری است که می‌توانید از آن در کنار سایر ظروف استفاده کنید. ازآنجایی‌که این باغچه‌ها مساحت بیشتری در مقایسه با یک گلدان دارند، می‌توانید در آنها انواع گل، گیاهان پوششی، گیاهان دارویی و سبزی‌ها را صورت مجتمع بکارید.
خاک و کود
در ساخت روف گاردن شهری به روش کانتینری، درست مثل خودِ گلدان‌ها و سایر ظروف، خاک داخل آنها نیز باید سبک باشد. به جای استفاده از خاک باغچه سنگین، بهتر است از ترکیب‌های گلدانی بدون خاک استفاده کنید که حاوی مواد معدنی مغذی و مختلفی مثل پیت ماس، ورمیکولیت و پرلیت هستند. این ترکیبات، خودشان حاوی کود بوده و ازآنجایی‌که با رشد گیاه، مقدار زیادی از کود آنها مصرف می‌شود، باید مرتباً به آنها کود برسانید. برای این منظور می‌توانید هر سه تا چهار ماه یک‌بار از ترکیب آهک و موادی که باعث رهایش تدریجی کود می‌شوند استفاده نموده یا هر دو هفته یک‌بار، گیاه را با کود مایع تغذیه کنید.
آب
گیاهانی که درون ظرف قرار می‌گیرند، به آبیاری مکرر نیازمند هستند زیرا به دلیل تبخیر، نمی‌توانند رطوبت را برای مدت زیادی نگه دارند. بنابراین باید برای آبیاری گیاهان پلن مشخصی داشته باشید. آیا می‌خواهید یک سیستم آبیاری نصب کنید یا خودتان به‌طور روزانه به هر بوته یک یا دو بار آب می‌دهید؟
نور خورشید
نیاز گیاهان به نور با یکدیگر متفاوت است. برخی از آنها باید کاملاً در معرض نور آفتاب قرار بگیرند و برخی دیگر، سایه جزئی را ترجیح می‌دهند. وقتی برای ساخت روف گاردن شهری، مدل کانتینری را انتخاب می‌کنید، به‌راحتی می‌توانید جای گلدان‌ها را متناسب با نیازشان عوض نموده و آنها را در بهترین مکان‌های ممکن مستقر کنید.
نوع گیاهان
برای ایجاد تنوع از لحاظ رنگ، شکل و بافت، بهتر است ترکیبی از گیاهان یک‌ساله، چندساله، درختان کوچک و بوته‌ها را انتخاب کنید. بوته‌ها می‌توانند علاوه بر کمک به حفظ حریم خصوصی‌تان، موانع خوبی در مقابل باد باشند. کاشت گیاهان مقاوم در برابر سرما و خشکی که می‌توانند در باد، باران و آفتاب رشد کنند، ایده‌ای هوشمندانه برای ساخت روف گاردن شهری است.
موارد زیر، از جمله گیاهانی هستند که می‌توانید از آنها در باغ پشت‌بامی‌تان استفاده کنید:
- استوقدوس
- شمعدانی
- مریم گلی
- گل حنا
- گل شاه‌پسند
- گیاهان دارویی
- گیاهان شیره دار
- انواع سبزی و میوه
- علف‌های تزئینی
- شمشاد پایه کوتاه و درختان همیشه‌سبز
ایجاد یک پلن طراحی برای ساخت روف گاردن
حالا که اطلاعات زیادی درباره جنبه‌های مختلف ساخت روف گاردن شهری کسب کرده‌اید، نوبت به اجرای ایده‌هایتان می‌رسد. ساختمان‌های زیادی در سطح شهر وجود دارند که می‌توانید از آنها الهام بگیرید. مثلاً بررسی ساختمان‌های تجاری مجهز به روف گاردن، ایده‌های خوبی را به ذهنتان متبادر می‌سازد.
یکی دیگر از مسائلی که باید آن را در ایجاد باغ پشت‌بامی در نظر بگیرید، تأمین روشنایی محوطه است. به‌این‌ترتیب می‌توانید علاوه بر مراقبت بهتر از گیاهان، در هر لحظه از شبانه‌روز از فضای سبزی که روی بام منزل خلق کرده‌اید، نهایت لذت را ببرید. چراغ‌های رشته‌ای، لامپ‌های LED از نوع دفنی و فانوس‌های آویزان، گزینه‌های خوبی برای تأمین روشنایی محوطه هستند.
در ایجاد بام سبز، ترجیحاً از سنگفرش‌ها و سایر مصالح سخت استفاده نکنید. این‌ها علاوه بر جذب گرمای بیشتر، فلسفه ایجاد روف گاردن را که همان توسعه فضای سبز است، زیر سؤال می‌برند.
مزایای روف گاردن شهری
اثر جزیره گرمایی شهری، آلودگی هوا و سیلاب‌های ناشی از بارش‌های رگباری، ازجمله مهم‌ترین مسائل مناطق شهری هستند که مشکلات زیادی را برای انسان‌ها و محیط‌زیست ایجاد می‌کنند. ساخت روف گاردن شهری می‌تواند به طُرق مختلفی به بهبود اوضاع نابسامان مناطق شهری کمک کند:
- سقف‌های سبز نقش مؤثری در کاهش مصرف انرژی دارند. سقف‌های بتنی، ضریب جذب گرمای بالایی دارند و این گرما را به محوطه داخلی خانه انتقال می‌دهند. درنتیجه، برای خنک کردن فضا، استفاده از سیستم‌های تهویه هوا و متعاقباً میزان مصرف انرژی به شکل چشمگیری افزایش می‌یابد. گیاهان به‌واسطه ایجاد سایه، استفاده از انرژی خورشید در فتوسنتز و از همه مهم‌تر از طریق فرایند تبخیر و تعرق، باعث خنک شدن هوا می‌شوند. در این فرایند گیاهان هنگام تبدیل آب به بخار، گرمای نهان تبخیر را نیز از بین برده و محیط را خنک‌تر می‌کنند.
- روف گاردن‌ها در پیشگیری از وقوع سیلاب‌های ناشی از بارش‌های رگباری بسیار مؤثر هستند. پوشش گیاهی مستقر روی پشت‌بام‌ها که از گل‌ها، درختان، بوته‌ها و … تشکیل شده، بخش عمده‌ای از آب باران را به خود جذب می‌کند. به‌این‌ترتیب، از انباشتگی بارش، کم شده و از آلودگی و فرسایش سطح زمین، تا حد زیادی جلوگیری می‌شود. گیاهان بعد از آنکه به میزان نیاز از آب جذب‌شده استفاده کردند، مقدار اضافی آن را به شکل بخار به هوا بازمی‌گردانند.
- بام سبز می‌تواند به بهبود کیفیت هوا کمک کند. گیاهان علاوه بر جذب آب، دی‌اکسید کربن را نیز جذب می‌کنند و به ازای آن اکسیژن پس می‌دهند. باغ‌های پشت‌بامی در پاک‌سازی محیط‌زیست از آلاینده‌های دیگری مثل اکسید نیتروژن، دی‌اکسید گوگرد، مونوکسید کربن و اُزُن موجود در سطح زمین نیز مشارکت مؤثری دارند. بنا به اعلام سازمان محیط‌زیست، روف گاردن‌ها می‌توانند میزان آلایندگی خودروها در سال را تا 15% کم کنند.
هزینه ساخت روف گاردن چقدر است؟
همان‌طور که دیدیم، برای اجرای روف گاردن شهری، باید هزینه‌های مختلفی را متقبل شوید و واضح است که هزینه دقیق، به متراژ، مدل روف گاردن و وسایلی که در ساخت آن به کار می‌برید، بستگی دارد. بااین‌حال، می‌توان گفت که هزینه متوسط اجرای روف گاردن به ازای هر مترمربع بین 250 هزار تومان تا 1 میلیون و 300 هزار تومان است.
شما می‌توانید برای کاهش هزینه ساخت بام سبز، این کار را به‌صورت مشترک با یک یا چند همسایه انجام دهید. البته با خرید گیاهان و گلدان‌های ارزان‌تر (اما باکیفیت) هم می‌توانید تا حد زیادی در هزینه‌ها صرفه‌جویی کنید.
سخن آخر
در این مقاله از کاژه تلاش کردیم شما عزیزان را با جنبه‌ها و مراحل مختلف اجرای روف گاردن شهری آشنا کنیم و اطلاعات مفیدی را در این زمینه در اختیارتان قرار دهیم. توجه داشته باشید که گاهی باید قبل از آغاز پروژه مخصوصاً پروژه‌های بزرگ، با یک معمار یا کارشناس محوطه‌سازی مشورت کنید. این افراد می‌توانند با ارزیابی تخصصی سقف، حداکثر وزن مُجازی را که می‌توانید به آن اضافه کنید، محاسبه کنند و این محاسبه در انتخاب نوع ظروف و گیاهان، نقش تعیین‌کننده‌ای دارد.
بهتر است مرحله اصلی انجام کار را به یک متخصص ایجاد روف گاردن بسپارید. به‌این‌ترتیب دیگر از بابت سازوکار آبیاری گیاهان، قرار دادن آنها در جای مناسب، سیستم زهکشی و مسائلی از این قبیل، دغدغه‌ای نخواهید داشت. تنها کاری که شما باید انجام دهید این است که به‌واسطه مشارکت مؤثرتان در حفاظت از محیط‌زیست، خودتان را تحسین کنید و از فضای سبز رؤیایی‌تان لذت ببرید.
